Zoekplaatje

Als afsluiter van het seizoen Vogels voeren en beloeren is deze foto van Viviane Truyen wel erg leuk. Een echt zoekplaatje van hoeveel vogels en vogelsoorten er wel niet naar de voederplaats kwamen.
De maandelijkse tellers krijgen in het najaar een verslag opgestuurd dat ook electronisch te bekijken is op www.natuurpunt.be/tuinvogels
Dank aan iedere beloerder en veel plezier bij het observeren van de tuinvogels deze lente en zomer

Wim Van den Bossche

Spechtenwerkplaats

Het is vrij eenvoudig om hier en daar in je tuin wat dood houten te laten waar heel wat vogelsoorten in op zoek naar kunnen gaan voor insekten en hun larven. De groene specht heeft deze week zijn best gedaan om dit boomstronkje wat kleiner te maken. Nog even en het is helemaal weg. De matkop, goudhaantje en staartmees zitten ook heel graag in die bomen waar er veel dood hout op aanwezig is. Tussen de spleten vinden ze blijkbaar altijd wel wat insectjes. De hoop brandhout en de takkenhopen zijn dan weer het werkterrein van de roodborst en winterkoning, daarin kunnen ze proberen een nest te maken. Een aantal soorten hakken hun nestholte zelf uit in dood hout, van spechten verwachten we dat maar ook matkop en kuifmees pikken in een rot stuk hout een holletje. Soms zelfs in een weidepaal of in een boomstronk. Een voeren en beloerder meldde ook dat hij een halsbandparkiet een gat zag groter maken in een knotwilg. Dan moeten ze alvast geen nestholte stelen van een specht.

Rare gasten

Tijdens het telweekend hebben we het geluk om bij Natuurpunt duizenden reakties te ontvangen met waarnemingen uit de tuin. Het tussen haakjes gewone gedrag van het roodborstje en de merel is al leuk om naar te kijken maar af en toe zit er toch een rare gast in de tuinen. Met de digitale fototoestellen is het handig om zo'n beeldje door te sturen. Op de foto zie je een Turkse tortel met een snavelvergroeiing die nu toch al bijna anderhalf jaar in de tuin van Sam Hellemans op bezoek komt. Hij of zij heeft de snavel van een kluut die perfect kan dienen om in het water diertjes te zeven, maar de duif kan blijkbaar toch goed overleven. Andere rare gasten waren tot nu toe ondermeer een woestijnbuizerd, een halfwitte vink, een Mozambique sijs en een aantal merels met witte veren. Ook sperwers worden vaak gemeld, die zelfs de moeite doen om mooi te poseren op een haag of schutting. Ken je een of andere rare snuiter niet mag je altijd een foto mailen naar Natuurpunt of je kan even zoeken op www.natuurfotoalbum.be

Imponeergedrag op de voederplaats

Dit weekend, en vooral zaterdag, viel me op dat de Turkse tortel vaak alleen kwam eten. De voorbije weken kwam er telkens een paartje dat als rasechte tortelduifjes graag dicht bij elkaar zat en elkaar liefkoosde. Even vreesde ik dat het vrouwtje sperwer een tortel zou gevangen hebben maar dat blijkt niet zo te zijn, zondag kwamen ze weer af en toe met zijn tweetjes. Ik vermoed dus dat ze al een nest gemaakt hebben en dat ze slechts om beurt komen eten, terwijl de partner zit te broeden. Aan de koolmezen zag je ook dat de territorium drift sterk wordt, de mannetjes maken zich lang en groot en spreiden de vleugels, in de hoop erg stoer over te komen tegenover rivalen. Ook de vinkenmannetjes waren niet echt vriendelijk tegen hun mannelijke soortgenoten, af en toe werd er meer gevochten dan gegeten. Dat was vooral het geval bij de roodborst, die pikt het niet meer dat andere roodborsten in zijn territorium binnendringen. Dan pakken de groenlingen het rustiger aan, die zingen wel en pronken maar vliegen elkaar nog niet in de veren. De blauwe reigers in de buurt zijn nu volop bezig de nesten te herstellen maar dat is normaal voor deze tijd van het jaar, samen met aalscholvers en bosuilen zijn ze één van de eerste soorten die nestelen.

telweekend - zaterdag

Vandaag heb ik de eerste telling kunnen doen voor voeren en beloeren. Vergeleken met vorig jaar is het wat magderder met 51 individuen uit 14 soorten, vorig jaar had ik 75 individuen uit 17 soorten. Ook de samenstelling is nogal verschillend want holenduif, boomklever, matkop, keep en staartmees mis ik nog. Hopelijk krijg ik die morgenvroeg nog tezien en kan ik de weekendtelling volledig maken. De mezen wisten onder de stralende zon soms niet goed of ze nu moesten eten of vechten want het imponeergedrag en gezang was niet uit de lucht. Ook de zanglijster was 's morgens aan 't zingen met winterkoning en heggenmus. Er zijn al enkele honderden tellingen binnengekomen, alle waarnemingen zijn noodzakelijk om een goed overzicht te krijgen, ook die uit tuinen waar minder vogels zitten. Leuk was dat er zowel een mannetje, met de rode nekvlek, als een vrouwtje grote bonte specht naar het pindanetje kwamen. De vinkenmannetjes hebben ook wat pluimen verloren bij de onderlinge gevechten.

alles klaar voor de telling

In de tuin heb ik alles in gereedheid gebracht voor de telling van 3 en 4 februari. Ik hoop dat de vinken en de groenlingen het zullen op prijs stellen dat ze zich nog eens vet kunnen eten voor ze op voorjaarstrek gaan. Twee jaar geleden was één van de groenlingen die ik geringd had teruggemeld in het broedseizoen in Denemarken, het zijn dus niet enkel de lokale vogels die langskomen. Voor de grote bonte specht heb ik de pinda's van Vivara, Tom&Co en Natuurpunt (vrij van de gevaarlijke afflatoxine schimmel) en ik heb de tweewekelijkse poetsbeurt van de voedersilo nog snel gedaan. Regelmatig de voedertafel en de voederbuizen kuisen is echt belangrijk om het risico op de verspreiding van ziektes te minimaliseren. In de grote voederbuis van Vivara kan 2,5 kilogram in zodat de langstrekkende vinkengroepen niet hongerig moeten vertrekken. Op een kleine week is die voederbuis leeg, de kleinere met zonnebloempitten op maximaal een dag. Voor de staartmezen hang ik de vetbol. En voor de roodborst strooi ik de broodkruimels. De fazanten eten de restjes op, samen met de Turkse tortel en de houtduiven. Zo heeft elk zijn deel. Veel succes van 't weekend!

vinken

Heel wat voeren en beloeren tellers hebben dit jaar toch veel vinken op de voederplaats. Dit is enigszins onverwacht omdat de voorbije jaren de vinken een tweejaarlijks aantalspatroon vertoonden. Vorig jaar waren er veel vinken en dus was de verwachting dat de aantallen dit jaar laag zouden zijn. Het telweekend van volgende week zal uitsluitsel geven, spannend want bijvoorbeeld in West-Vlaanderen was het gemiddelde per tuin tijdens de maandelijkse tellingen in december met 4,11 per tuin hoog. Volgens de waarnemingen in sommige tuinen zijn er opvallend veel vrouwtjes vinken, soms 80-90 procent. Gaan die in koudere winters misschien zuidelijker en is hun voorjaarstrek al begonnen of zijn de mannetjes uit noordelijke populaties al vertrokken? Probeer in je omgeving eens een slaapplaats van vinken te ontdekken, vaak in rhododendron, bamboe, dichte grote braamstruiken of klimop.

na de storm

De storm van de voorbije week had net als bij Gery (zie blog van 17 jan) ook schade toegebracht aan een aantal bomen met een nestkast. Gelukkig zijn ze enkel scheefgezakt en is de kast niet stuk. Een aantal nesten van houtduiven hebben de storm niet overleefd. Een kunststuk hoe houtduiven en Turkse tortels er in slagen om met wat berken- of populiertakjes een platform op te bouwen. Een knus nest durf ik het niet te noemen maar het voldoet blijkbaar toch aan de behoeften van het vrouwtje duif. In het nest op de foto bracht een houtduif succesvol 2 jongen groot in een Amerikaanse vogelkers. Oude duivennesten in spar of den worden niet zelden een beetje uitgebouwd en gebruikt door sperwer of ransuil. De koude brengt eindelijk heel wat vinken naar de voederplaats, ik ben erg benieuwd wat de telling op 3 en 4 februari zal brengen!

Pikorde

Aan de voederplaats heb ik naast een voedertafel ook een voederbuis, vetbol en pindanet. Het is boeiend om te zien hoe de concurrentiestrijd voor één van de 4 openingen in de voederbuis wordt opgelost. Koolmees, groenling, pimpel en vink zijn het meest geïnteresseerd in de zonnebloempitten en gemengd zaad in de voederbuis, roodborst en matkop komen enkel op de rustige momenten op het stokje zitten. De fazant is jaloers dat de buis te hoog hangt maar pikt de restjes op, hopelijk blijft hij van de vogels af want recent las ik dat op een voederplaats een fazant een mees had gedood en opgegeten. Sommige koolmezen hebben de techniek van de stormvlucht ontwikkeld door recht op de voederbuis af te vliegen en te hopen dat de groenling of vink die erop zit van schrik wegvliegt. Tot echte gevechten komt het vrijwel niet, de koolmezen pikken snel een pit mee die ze in de struiken van de pel ontdoen. De groenlingen pakken een zitplaats in en peuzelen de pitten ter plaatse op, net als de vinken. De pimpel verliest het meestal en moet zich beperken tot de vetbol of terugkomen als de koolmezen en groenlingen voldaan zijn. Wat is de rangorde op jouw voederplaats?

Slapen gaan

Heb jij je ook al afgevraagd hoe en waar een vogel tijdens een regenachtige en winderige winternacht de nacht doorbrengt? Uitzonderingen zijn kraaien en kauwen die luidruchtig samentroepen in een bos. Ook spreeuwen hebben eerst opvallende voorverzamelplaatsen voor ze soms met duizenden slapen in rietvelden, bossen, op gebouwen of in hoge bamboe. De meeste vogelsoorten zoeken stilletjes een slaapplaats op, want tijdens de schemering zijn katten, kleine roofdieren en uilen aktief en is hun leven in gevaar. Een meesje of een roodborst zie je rond zonsondergang verdwijnen en ze duiken weg in een boomholte, gedrukt tegen een boom, in een nestkast of in een altijdgroene struik. Bamboe en rhododendron zijn in parkbossen en open tuinen één van de weinige altijdgroene struiken, ze zijn dan ook een geliefkoosde slaapplaats voor vink en keep, zanglijster, koperwiek en merel. Zoals je ziet op de foto die ik deze week in de tuin nam, worden nestkasten ook in de winter gebruikt als slaapplaats, deze koolmees zet z’n veertjes wat open tijdens de slaap zodat hij het warmer krijgt. Je kan dus best de nestkast verschillende malen per jaar schoonmaken. Van goudhaan, boomkruiper en staartmees zijn dichte groepjes gevonden van tientallen exemplaren, allen knusjes bij elkaar gekropen om minder warmte te verliezen tijdens de lange winternacht.

Wie is er het eerste?

Nu de nachten nog lang zijn moet ik tijdens de week de vogels nieuw voeder geven voor het echt licht is. Toch is het roodborstje als eerste al wakker en roept hij "tiktik" terwijl ik de voederbuis vul en het gemengd zaad op de voedertafel strooi. Erg luidruchtig is hij of zij gelukkig niet want de bosuilen zijn nog erg aktief in de schemering en die lusten wel een vogel als maaltijd voor hun dagslaap. Sommige bosuilen hebben echt de smaak van vogels te pakken en maken er een sport van om zelfs eksters en andere kraaiachtigen te vangen en op te eten.

De merel is er ook altijd vroeg bij, samen met de heggenmus en daarna is het de beurt aan de koolmezen die plots met veel te voorschijn komen. De fazant maakt het laatste in de rij zijn opwachting, misschien is hij terecht bang van de vos en wacht hij tot het helemaal licht is en goed kan uitkijken, of is hij gewoon lui en wacht hij tot de kleinere vogels genoeg zaden gemorst hebben?

Wie komt er op jouw voederplaats als eerste aan?

Voederen bij 14°C, kan dat?

Met lentetemperaturen van 14°C in hartje winter haken heel wat voederaars af. Dit is zeker terecht als het vogelvoer niet wordt opgegeten door je bezoekers. Mijn voederplaats wordt toch druk bezocht, zaterdagmorgen kwamen er 43 individuen van 11 soorten. Vooral de zonnebloempitten zijn gegeerd door koolmees en groenling. Het koppeltje Turkse tortel zou zeker andere oorden opzoeken als ik geen gemengd graan zou voederen en dat geldt voor een groot aantal vogels in de tuin. Het merendeel van de vogelsoorten op de voederplaats zijn cultuurvolgers die hogere aantallen bereiken in tuinen dan in natuurgebieden. Zaadeters zijn bijzonder afhankelijk van wat we bijvoederen, het voedselaanbod buiten de tuinen in de vorm van graanafval en onkruidzaden is immers erg klein en de voorraad slinkt snel na de herfst. Groenling, vink, huismus, ringmus en Turkse tortel reageren heel positief als je continu voedert. Voeder jij ook maandenlang en heeft het succes?

Mussen herkennen

In mijn tuin zitten weinig mussen, eigenlijk krijg ik enkel heggenmussen regelmatig over de vloer. Letterlijk over de vloer want typisch aan het gedrag van de heggenmus aan de voederplaats is het ietwat geniepig gedrag, rondscharrelend onder struiken. De heggenmus en het vrouwtje van de huismus hebben geen diepzwarte bef (keelvlek) die kenmerkend is voor ringmus en mannetje huismus. De heggenmus zie je zelden samen met méér dan twee en heeft een bruingestreepte wang die echter wit of lichtgrijs is bij de huismus. De heggenmus heeft een dunne snavel, die van huis- en ringmus is kort en dik.
Mannetje en vrouwtje ringmus hebben eenzelfde bruin en grijs verenkleed waarvan het opvallendste kenmerk de zwarte vlek op de witte wang is.
Bij de huismus zijn mannetje en vrouwtje wel verschillend. Het mannetje op de foto toont trots zijn zwarte bef en heeft een grijs voorhoofd. Het vrouwtje heeft een lichtbruine kruin, lichte wangen en een lichte vuilbeige wenkbrauwstreep. De meeste huismussen hebben geleerd te bengelen aan vetbollen, maar eten liefst gemengd zaad, gebroken maïs en onkruidzaden. De ringmus is ook een zaadeter en eet graag zwarte zonnebloempitten. De heggenmus is tevreden met alle restjes van brood, zaden en vetbol.

Aan tafel !

Elke vogel eet zoals hij gebekt is. Je kan meer soorten en grotere aantallen verwachten als je variatie aanbiedt in de vorm van onkruidzaden, zonnebloempitten, vetblok, pindanoten of fruit en door op meer plaatsen te voederen. Zaad en vet bevat veel energie per gram, meer dan in regenwormen en insecten. Je tuinvogels krijgen dus snel de levensnoodzakelijke vetten en voedingsstoffen binnen. Let er wel op dat je de hoeveelheid voeder aanpast aan het aantal bezoekers, zorg ervoor dat voer niet langer dan een week onaangeroerd blijft. Geraakt het niet op, voer dan minder of experimenteer met een ander soort van voer. Een voederbuis of voederhokje kan je eenvoudig ophangen in een boom of struik en wordt druk bezocht door vinken en mezen. Een pindasilo met draad zorgt ervoor dat de vogels niet kunnen wegvliegen met een hele pinda en dus heb je langer kijkplezier.
Merel, roodborst, heggenmus en vink pikken graag voer van de grond. Maak een plaatsje vrij van bladeren en gras om gemengd zaad, zonnebloempitten en een opengesneden appel te voederen.